Nếu chỉ quan hoài đến việc viết lại sách sẽ không giải quyết được vấn đề gì… Như vậy, vấn đề đặt ra là xây dựng nội dung chương trình dạy học phải theo hướng giảm tải, kết cấu đồng bộ, hợp lý giữa giáo dục tư cách, lối sống với giáo dục kiến thức - văn hóa - khoa học - công nghệ, giáo dục tư duy sáng tạo, kỹ năng sống, kỹ năng thực hiện. Thứ nhất, việc xây dựng chương trình học còn thiếu nhiều kiến thức, kể cả thiếu một số môn mấu chốt về khoa học tư duy, về kỹ năng sống, khả năng sáng tạo.
Một lần nữa, SGK lại được "xới" lên với hàng loạt vấn đề như: Quá nặng về tri thức nhưng càng ngày càng cách biệt thực tại và không khuyến khích được tư duy sáng tạo của học sinh; nội dung thay đổi và cải cách quá nhiều trong thời gian ngắn; khâu tổ chức soạn cũng có không ít vấn đề… Câu chuyện SGK với những khuyết thiếu hoặc quá thừa không chỉ làm phí phạm tiền bạc, thời gian mà còn đặt lên vai học trò, xuân đường những sức ép không đáng có.
Theo Đại từ điển tiếng Việt (Nguyễn Như Ý chủ biên), SGK là sách soạn theo chương trình, dùng để dạy và học trong trường phổ biến.
Nếu tìm hiểu tiến trình phát triển của ngành giáo dục nước nhà gần một thế kỷ qua, mỗi lần cách tân giáo dục phổ biến là một lần… thay đổi sách giáo khoa.
Với một chương trình giáo dục không còn ăn nhập với từng lớp đương đại, không bắt kịp với xu thế phát triển của thế giới thì tất nhiên phải thay đổi.
Thuật ngữ SGK còn được hiểu là một loại sách chuẩn cho một ngành học. Một vấn đề nữa, đổi mới giáo dục đào tạo phải được đặt trong tổng thể nền kinh tế - xã hội và những dự báo phát triển trong ngày mai. Thứ năm, thiếu tính liên thông về tri thức. Không ít kinh nghiệm soạn SGK của nước ngoài đã được tiếp thụ và theo một nhà giáo dục học thì có đến 500 nhà khoa học đã tham dự soạn và thẩm định bộ SGK này.
Thế nhưng chúng ta đã không làm được điều ấy nên kiến thức bị phân khúc, tách rời, gián đoạn.
Chúng ta đang giáo dục con người theo cách bị động. Vì sao bộ SGK được xây dựng công phu với sự dự của đông đảo giới khoa học lại có kết quả như vậy? Vấn đề không chỉ là chuyện 3 cấp học với hàng chục môn, hàng trăm quyển sách, những chi tiết chưa chuẩn xác… mà là tư duy của những người làm quản lý giáo dục, những người làm SGK cứ bâng khuâng giữa dòng! Một nhà khoa học giáo dục đã thẳng thắn nêu lên 6 vấn đề của SGK hiện.
Đã quá nhiều năm chúng ta kỳ vọng vào một bộ SGK chuẩn mực trong thời kỳ hội nhập, nhưng rồi vẫn thất vọng đến tận hiện giờ. TS Trần hoá công, nguyên Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho rằng: Chúng ta phải đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục, trong đó có rất nhiều việc phải làm chứ không phải chỉ có chăm chăm nghĩ đến chuyện viết lại SGK.
Thế nên đổi mới giáo dục chẳng thể tách rời việc cách tân sư phạm. Có nhiều định nghĩa khác nhau về SGK, tựu trung có thể hiểu SGK là loại sách cung cấp tri thức, được biên soạn với mục đích dạy và học.
Sự nghiệp giáo dục đối với Việt Nam không chỉ là động lực cho kinh tế mà còn là yếu tố để chấn hưng văn hóa, gìn giữ và phát huy các giá trị Việt Nam. Thế nhưng thay đổi ra sao, trên nền móng nào, thực hành vào thời khắc nào… lại là cả vấn đề.
Do đó, trước khi muốn viết lại sách để giáo dục thì nên cách tân lại phương pháp dạy và học, đổi mới định hướng cho chương trình, nội dung và phương pháp cho các bậc học. Thứ ba, những tri thức dùng lối dạy đồng tâm, xuyên suốt các lớp là phương pháp có tính sư phạm cao, thành ra bộ SGK phải có một tổng chủ biên quán xuyến từ đầu đến cuối.
Tiếp đó, sau 4 năm phóng thích miền Nam thống nhất sơn hà, năm 1979, nhằm thống nhất nền giáo dục chung cho cả nước, cuộc cải cách giáo dục lần thứ ba được tiến hành với việc xây dựng hệ thống giáo dục phổ thông 12 năm.
Cũng có rất nhiều tiêu chí được đặt ra với loại sách này.
Kinh nghiệm từ những lần canh tân giáo dục trong lịch sử cũng như những lần thay đổi SGK trước đây không cho phép biến những "cải tiến" trong giáo dục - đào tạo thành "cải lùi". Thứ hai, SGK bây chừ định vị không đúng vai trò của các môn học trong cấu trúc tri thức (tỉ dụ, ngoại ngữ có vai trò quan yếu trong đời sống ngày nay nhưng lại là môn tự chọn, đưa vào chương trình từ lớp 3).
Tuy nhiên, sau một thời kì "lưu hành", SGK đã "phát lộ" nhiều bất cập và cho đến hôm nay, có thể thấy rằng SGK không chỉ là gánh nặng với học sinh, với thầy, cô giáo mà còn kéo theo nhiều hệ lụy cho tầng lớp. Học trò Việt Nam cần có một chương trình đào tạo mới và bộ SGK tích hợp những kiến thức cơ bản, những giá trị văn minh của dân tộc và nhân loại, được xây dựng một cách có hệ thống mang tính đặc thù, đáp ứng mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực của đất nước chứ không phải là sự chắp vá, vay mượn hay áp đặt một cách thô thiển công nghệ giáo dục từ các nước khác.
Nếu không có cách nhìn hệ thống, tư duy khoa học là lộ trình cụ thể thì công cuộc cải cách giáo dục không chỉ như "dã tràng xe cát" mà còn để lại nhiều hệ lụy cho các đời người Việt trong tương lai.
"Muốn thắng trong kinh tế, trước tiên phải thắng trong giáo dục", chúng ta cần hình thành một triết lý giáo dục riêng mang đặc thù Việt Nam và định hình rõ mục tiêu giáo dục. Chủ chốt của giáo dục là dạy người và dạy làm người. Thứ sáu, việc lựa chọn khối lượng và thuộc tính các đơn vị kiến thức đưa vào chương trình nhiều khi chưa có tính sư phạm, còn quá tải, sai thực tiễn… Một vị lãnh đạo của Bộ GD-ĐT cũng dấn: Nội dung và phương pháp giáo dục lạc hậu, nặng về dạy chữ, gây hiện tượng quá tải không chỉ đối với học sinh mà còn với công tác quản lý… Từ những vấn đề nêu trên có thể thấy cải tiến SGK là khôn xiết cấp thiết.
Thôi thì dù thất vọng nhưng vẫn tiếp chuyện phải hy vọng! nền móng nào để xây dựng bộ SGK chuẩn mực? Cho đến nay, đây vẫn là một câu hỏi chưa cho câu giải đáp xác thực. Đến năm 1956, sau hai năm "từng đoàn quân chiến thắng tiến về Thủ đô", để hợp nhất nền giáo dục trong chiến khu kháng chiến và những vùng địch tạm chiếm, một cuộc canh tân giáo dục mới được tiến hành.
Thứ tư, SGK bây chừ thiếu tính xuyên môn trong cấu trúc chương trình. Trong một cuộc đáp phỏng vấn báo chí, GS. Đặc biệt, phải xác định rõ mục tiêu giáo dục và việc đổi mới SGK là công đoạn rốt cuộc trong quá trình đổi mới toàn diện hệ thống giáo dục. Những cuốn sách giáo khoa trước nhất viết mộc mạc, in trên giấy bản đã xuất hiện vào năm 1950.
Theo đó, bộ SGK mới được viết cho chương trình giáo dục phổ biến 10 năm, thay vì 9 năm như thời kháng chiến. Vừa viết sách, vừa hình thành chương trình giáo dục trong bối cảnh hết sức khó khăn, nhưng nền tảng tri thức từ những cuốn SGK ấy đã tạo nên nhiều tài năng phục vụ sự nghiệp phát triển sơn hà.
Với chức năng tự thân, SGK có vai trò đặc biệt quan trọng trong tiến trình nhận thức của học sinh, chứa đựng hàm lượng căn bản nhất về kiến thức và là nền móng của tư duy sau này của đời người.
Từ đó đổi mới phương pháp dạy và học trên cơ sở coi người học là một chủ thể sáng tạo đầy tiềm năng để khêu gợi tiềm năng ấy mở ra và hoạt động trong mọi lĩnh vực của đời sống tầng lớp.
Nếu không có những người thầy tâm huyết, trí não sẽ không có những tư cách, những nhân tài cho tổ quốc. Ba cuộc cải cách giáo dục phổ thông đã làm tròn sứ mạng trong những thời đoạn lịch sử khăng khăng. Trong một thế giới hội nhập với sự vận động đến bất tận của tri thức, chẳng thể đấu chạy đuổi để tạo ra những cỗ máy có thể nạp đầy tri thức mà phải tạo ra những con người có khả năng làm chủ tri thức, biết độc lập suy nghĩ và giàu khả năng tư duy sáng tạo, biết sống, cống hiến bằng trái tim, bằng bổn phận với đất nước, với dân tộc.
Để điều đó trở nên hiện thực thì không chỉ tạo dựng cơ sở vật chất cho giáo dục - đào tạo mà còn phải thay đổi tư duy, nhận thức của những người thầy (bởi họ chính là cầu nối đưa mọi sự cải cách giáo dục đến với học sinh).
Theo Phó chủ toạ Tổ chức phát triển quốc tế chuyên nghiệp Pearson - Sherry Preiss, "một cuốn SGK phải sống và chuyển động, kiến tạo và sáng tạo những tri thức của người học, của nghiêm phụ và cộng đồng". Trong kháng chiến chống Pháp, với mục tiêu xây dựng một nền giáo dục hạp với chế độ mới, chúng ta đã tiến hành cuộc canh tân giáo dục trước hết.
Cái hay ở chỗ là chỉ cần một bộ SGK in đen trắng trên giấy xấu đã được nhiều thế hệ trong một gia đình giữ gìn, chuyền tay nhau học tập. Lần canh tân SGK thứ tư tiến hành vào năm 2002 được thực hành một cách bài bản hơn: Xây dựng chương trình, biên soạn tài liệu dạy thử nghiệm rồi mới làm SGK chính thức.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét