Bắt giam người trái luật pháp: Tham khảo Khó xử lý vì… vướng luật

Chưa khởi tố được cán bộ bắt giữ người trái pháp luật Bộ luật Hình sự (BLHS) quy định, công dân có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được luật pháp bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và phẩm giá, mọi hành vi xâm phạm tính mệnh, sức khỏe, danh dự, phẩm giá, tài sản đều bị xử lý theo pháp luật. Không ai bị bắt, nếu không có quyết định của Tòa án, quyết định hoặc duyệt của Viện kiểm sát, trừ trường hợp phạm tội quả tang hoặc đang bị truy vấn. Việc bắt và nhốt người phải đúng pháp luật; ngăn cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của công dân. Tuy nhiên, tình trạng bắt, giữ hoặc giam người trái luật pháp càng ngày càng gia tăng, diễn biến rất phức tạp với nhiều mánh lới tinh tướng, tính chất càng ngày càng nghiêm trọng. Trong đó, phần lớn nguyên cớ bắt nguồn từ việc đòi nợ hay thuê đòi nợ, một số vụ việc bắt nguồn từ động cơ, mục đích khác như báo thù cá nhân chủ nghĩa do mâu thuẫn trong sinh hoạt… Đáng lo ngại, đã hình thành nhiều băng ổ nhóm tội phạm do đối tượng có tiền án, tiền sự cầm đầu chuyên sử dụng khí giới nóng, hung khí nguy hiểm hoạt động đòi nợ thuê cho cá nhân, doanh nghiệp... Thống kê số liệu của Cục Thống kê tù đọng và Công nghệ thông báo của Viện KSNDTC cho thấy, trong 3 năm từ 2010 đến 2012, toàn quốc đã khởi tố 479 vụ với 1.282 bị can về tội "Bắt, giữ hoặc giam người trái luật pháp”. Viện kiểm sát các cấp đã truy tố 407 vụ/1165 bị can và TAND các cấp đã đưa ra xét xử 365 vụ/1027 bị can. Cũng theo thống kê của Cục Thống kê tù hãm và Công nghệ thông báo, từ năm 2006 đến ngày 31-6-2013, Cơ quan điều tra của Viện KSNDTC đã khởi tố điều tra 21 vụ/37 bị can về tội dùng nhục hình, riêng tội bức cung chưa khởi tố vụ nào. Do đó, số lượng tin báo, tố cáo về tù nhân bức cung, dùng nhục hình trong những năm gần đây đã giảm đi. Cần quy định rõ hơn trong BLHS "Mặc dầu có những tin báo, tố giác về tù hãm liên quan đến hành vi bức cung, dùng nhục hình nhưng cơ quan điều tra chỉ khởi tố một số vụ về tội dùng nhục hình, chứ chưa khởi tố vụ án nào về tội bức cung. Duyên cớ chính ở đây là những hạn chế, bất cập của các quy định trong BLHS hiện hành về tội dùng nhục hình và tội bức cung” - TS. Phạm Mạnh Hùng (Đại học Kiểm sát Hà Nội) cho biết. Đồng quan điểm, ông Vũ Việt Hùng cũng cho rằng: Trong quá trình xử lý tù nhân loại này, các cơ quan tiến hành tố tụng gặp phải một số khó khăn, vướng mắc khi điều tra, truy tố, xét xử đối với hành vi này, có nhiều trường hợp quan điểm trái ngược nhau. Trên thực tế, để giam giữ một người trái luật pháp thì hành vi trước tiên kẻ phạm tội phải thực hiện là "bắt” người. Vậy trong trường hợp này, xử lý kẻ phạm tội theo tội nào? Bắt hay giữ, hay giam người trái pháp luật ? Trong khi đó, điều luật không biểu thị cụ thể thế nà bắt, giữ, giam và chưa có giải thích, chỉ dẫn cụ thể thời gian khống chế nạn nhân bao lăm lâu thì bị coi là bắt, giữ, giam, trong khi các hành vi này đều xâm phạm quyền tự do thân của người khác - ông Vũ Việt Hùng băn khoăn. Còn đối với "Tội lợi dụng chức phận, quyền hạn giam, giữ người trái pháp luật” quy định tại Điều 303 BLHS, mặc dầu thống kê cho thấy chưa có trường hợp nào bị khởi tố điều tra trong 3 năm trở lại đây, nhưng những tình tiết như "gây hậu quả nghiêm trọng”, "gây hậu quả rất nghiêm trọng”, "gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng” là các tình tiết định khung tăng nặng tại khoản 2, khoản 3 cũng chưa được giảng giải, hướng dẫn. "Cần tách riêng Điều 123 thành các tội độc lập và có hướng dẫn thi hành. Cần xác định cụ thể hơn về đặc điểm của hành vi bắt, giữ và giam liên quan đến thời kì, không gian, địa điểm, các hạn chế về quyền tự do để có cứ truy cứu bổn phận hình sự. Đồng thời phải xác định cụ thể hơn về đặc điểm của hành vi bắt, hành vi giữ và hành vi giam liên tưởng đến thời gian, không gian, địa điểm, các hạn chế về quyền tự do để có căn cứ truy cứu bổn phận hình sự. ” - Ông Vũ Việt Hùng đề xuất. Lê Bảo